SİGORTALILIK HALİ VE SİGORTALILIK HİZMETLERİNİN ÇAKIŞMASI

Yıllardır ülkemizde sosyal güvenlik dendiğinde üç ayrı kurum karşımıza çıkmıştır.İşçilerin SSK’sı,  esnaf ve bağımsız çalışanların Bağkur’u ve memurların emekli sandığı(ES).Yapılan reformla birlikte bu üç sosyal güvenlik kurumu tek çatıda“Sosyal Güvenlik Kurumu Başkanlığı” adı altında birleştirildi.

 Bilindiği gibi 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu 01.10.2008 tarihinde yürürlüğe girdi ve birçok yeniliği de beraberinde getirdi. Artık Sigortalı denildiğinde sadece hizmet akdi ile çalışan SSK sigortalıları anlaşılmayacak. Çünkü

·         Eski SSK sigortalılarına yani bir hizmet akdi ile çalışanlara 4/a’lılar,

·         Eski BAĞ-KUR sigortalılarına yani bağımsız olarak çalışanlara 4/b’liler,

·         Eski EMEKLİ SANDIĞI sigortalılarına yani devlet memurlarına ise 4/c’liler,

diyeceğiz.

Bu haftaki köşe yazımızda kimlerin sigortalı sayılacağı ve sigortalılık hallerinin birleşmesi, yani bir kişinin hem SSK'lı (4/a), hem Bağ-Kur'lu (4/b), hem de Emekli Sandığı'na (4/c) tabi olacak şekilde çalışması halinde hangi statü uygulanacağı konularına değineceğiz.

I.   4/a KAPSAMINDA SIGORTALI SAYILANLAR

Ø  Tam Sigortalı Sayılanlar

·         Bir iş sözleşmesi ile bir veya birden fazla işyerinde çalışan işçiler

·         İşçi sendikalarında yönetime seçilenler

·         Bir veya birden fazla işveren tarafından çalıştırılan sanatçı, yazar ve düşünürler

·         Ülkemiz ile Sosyal güvenlik antlaşması bulunan ülke uyruğundakiler hariç olmak üzere bir iş sözleşmesi ile çalışan yabancılar

·         4081 sayılı Çiftçi Mallarının Korunması Hakkında Kanun’a göre çalıştırılanlar(Koruma bekçileri)

·         1593 sayılı Umumi Hıfzısıhha Kanunu’nda belirtilen umumî kadınlar

·         Milli Eğitim Bakanlığı tarafından düzenlenen kurslarda usta öğretici olarak çalışanlar(Kadro karşılığı sözleşmeliler).

Ø  Kısmi Sigortalı Sayılanlar

§  Çıraklar, stajyerler, kursiyerler, hükümlü ve tutukluyken çalışmakta olanlar, yurt dışında çalıştırılan Türk işçileri mevzuat hükmü gereği kısmi sigortalıdır.

B- Kendi Adına ve Hesabına Bağımsız Çalışanlar

5510 sayılı Kanunun 4. maddesi birinci fıkrasının (b) bendine göre,

1) Köy ve mahalle muhtarı seçilenler,

2) Hizmet akdine bağlı olmaksızın kendi adına ve hesabına bağımsız çalışanlardan;

Ticari kazanç veya serbest meslek kazancı nedeniyle gerçek veya basit usulde gelir vergisi mükellefi olanlar,
Gelir vergisinden muaf olup, esnaf ve sanatkâr siciline kayıtlı olanlar,
Kolektif ve limited şirket ortakları,
Sermayesi paylara bölünmüş komandit şirketlerin komandite ortakları,
Adi komandit şirketlerin komandite ve komanditer ortakları,
Donatma iştirakleri ortakları,
Anonim şirketlerin yönetim kurulu üyesi olan ortakları,
Tarımsal faaliyette bulunanlar, jokeyler, antrenörler, avukat ve noterler                                                                                                  
       Sigortalı sayılırlar.

C- Kamu İdarelerinde Çalışanlar

Kamu idarelerinde;

a) 5510 sayılı Kanunun 4. maddesi birinci fıkrasının (a) bendine göre hizmet akdine tabi olmayanlardan, kadro ve pozisyonlarda sürekli olarak çalışıp, ilgili mevzuatında Kanunun 4. maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamına girenler gibi sigortalı olması öngörülmemiş olanlar,

b) 5510 sayılı Kanunun 4. maddesi birinci fıkrasının (a) ve (b) bentlerine tabi olmayanlardan, sözleşmeli olarak çalışıp ilgili mevzuatında Kanunun 4. maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamına girenler gibi sigortalı olması öngörülmemiş olanlar,

c) 657 sayılı Kanunun 86. maddesi uyarınca açıktan vekil atananlar,

5510 sayılı Kanunun 4. maddesinin birinci fıkrasının (c) bendi kapsamında sigortalı sayılırlar.

Aşağıda belirtilenlere 5510 sayılı Kanunun 4. maddesinin birinci fıkrasının (c) bendi kapsamında sigortalı sayılanlara ilişkin hükümler uygulanır.

1) Kuruluş ve personel kanunları veya diğer kanunlar gereğince seçimle veya atama yoluyla kamu idarelerinde göreve gelenlerden; bu görevleri sebebiyle kendilerine ilgili kanunlarında Devlet memurları gibi emeklilik hakkı tanınmış olanlardan hizmet akdi ile çalışmayanlar.

2) Başbakan, bakanlar, Türkiye Büyük Millet Meclisi üyeleri, belediye başkanları, il encümeninin seçimle gelen üyeleri.

3) 5510 sayılı Kanunun 4. maddesinin birinci fıkrasının (c) bendine tabi sigortalı iken aynı kapsamdaki kişilerin kurduğu sendikalar ve konfederasyonları ile sendika şubelerinin başkanlıkları ve yönetim kurullarına seçilenlerden aylıksız izne ayrılanlar.

4) Harp okulları ile fakülte ve yüksek okullarda, Türk Silahlı Kuvvetleri hesabına okuyan veya kendi hesabına okumakta iken askeri öğrenci olanlar ile astsubay meslek

yüksek okulları ve astsubay naspedilmek üzere temel askerlik eğitimine tâbi tutulan adaylar.

5) Polis Akademisi ile fakülte ve yüksek okullarda, Emniyet Genel Müdürlüğü hesabına okuyan veya kendi hesabına okumakta iken Emniyet Genel Müdürlüğü hesabına okumaya devam eden öğrenciler.

Ancak, (4) ve (5). maddede belirtilen okulları tamamlamadan ayrılanlar ile tamamlamalarına rağmen görevlerine başlamadan ayrılanların, bu okullarda geçen eğitim süreleri sigortalılıklarından sayılmaz.

5510 sayılı Kanunun kısa vadeli sigorta kollarına ilişkin hükümleri, bu Kanunun 4. maddesinin birinci fıkrasının (c) bendi kapsamında olanlara uygulanmaz.

Sigortalılık hali çakışırsa
 

Bir kişinin hem SSK'lı (4/a), hem Bağ-Kur'lu (4/b), hem de Emekli Sandığı'na (4/c) tabi olacak şekilde çalışması olduğu durumunda hangi statünün esas alınacağı nasıl bir yol izlenecektir?
Böyle bir durumda öncelik 4/c'de yani memur statüsünde olacaktır. Konuyu bir örnekle açıklayacak olursak Emekli Sandığı'na tabi devlet hastanesi doktoru, bir işyerinde işyeri hekimi olarak çalışmaya başlarsa SSK'lı olmayacak ve bu doktordan SSK primi kesilmeyecektir. Aynı doktor devlet hastanesinde çalışmaya devam ederken, kendi adına özel muayenehane açarsa Bağ-Kur'lu da (4/b'li) olmayacak ve Bağ-Kur'lu (4/b'li) olarak kesenek ödemeyecektir.
Bir kişinin memur olarak (yani 4/c'li) çalışmaya başlaması halinde 4/c statüsü otomatik olarak devreye girmektedir. Yani 4/c'li çalışmanın önce veya sonra başlamasının önemi yoktur. Örneğin; özel muayenehanesi olması nedeniyle Bağ-Kur'lu olan bir doktor, devlet hastanesinde işe girer ve memuriyete başlarsa bu kişinin Bağ-Kur'luluğu otomatik olarak sona erecek ve kişi 4/c'li olacaktır. Bu durum ile ilgili olarak Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu ile herhangi bir değişik yapılmamış eski uygulama devam ettirilmiştir.
Hem SSK'lı, Hem Bağ-Kur'lu olacak şekilde çalışılırsa hangi statü uygulanacak?
Bir kişinin hem SSK'lı hem de Bağ-Kur'lu olarak çalışması halinde ise ilk önce başlayan sigortalılık hali esas alınacaktır. Konuyu daha ayrıntılı anlatacak olursak:
Kişi Bağ-Kur'luyken bir başka işyerlerinde işçi olarak çalışmaya başlasa bile SSK'lı olamayacaktır. Örneğin market işletmesi nedeniyle Bağ-Kur'lu olan bir kişi, başka işyerlerinde işçi olarak çalışmaya başlasa dahi SSK'lı olamaz. Bu kişinin SSK'lı olabilmesi için Bağ-Kur'luluğunun sona erdirilmesi gerekmektedir.
Bu durumun tam tersi olarak bir işyerinde işçi olarak çalışan, dolayısı ile SSK'lı olan bir kişi, bu işyerinde çalışırken, çalıştığı işten ayrılmadan, kendi adına market de açsa, sayısız şirkete ortakta olsa Bağ-Kur'lu olmayacaktır. Ancak işçi olarak çalıştığı işyerinden ayrılması halinde SSK'lılığının sona erdiği tarih itibari ile Bağ-Kur'lu olması gerekecektir.